Nam Quyển Hạ" cho rằng: Theo sách cổ thì Tết Trung Thu bắt đầu từ đời nhà Ðường, thời vua Duệ Tôn, niên hiệu Văn Minh.
Năm ấy vào một đêm rằm tháng tám, gió mát, trăng thanh, trong khi ngự chơi ngoài thành, nhà vua gặp một vị tiên giáng thế trong hình dạng một ông lão đầu bạc phơ như tuyết. Vị tiên hóa phép tạo một chiếc cầu vồng, một đầu giáp cung trăng, một đầu chám mặt đất, và nhà vua trèo lên cầu vồng đi đến cung trăng, dạo chơi nơi cung Quảng. Trở về dương giang, vua luyến tiếc cảnh cung trăng đầy thơ mộng, nhà vua đặt ra tết Trung Thu. Trong ngày này, ban đầu chỉ uống rượu xem trăng nên còn gọi là Tết Trông Trăng.
Cúng trăng (Tế nguyệt)
Trong đêm 15 tháng 8 âm lịch hằng năm, khi trăng rằm tỏa sáng, lễ tế bắt đầu. Trên bàn thờ có hoa quả, có bánh hình mặt trăng còn gọi là bánh "đoàn viên", bởi trong dịp này, cả gia đình có dịp quay quần bên nhau để cùng ăn bánh và cùng thưởng thức ánh trăng mùa thu trong trẻo cùng bầu không khí ấm áp của đêm rằm.
Ngắm trăng (Thưởng nguyệt)
Ngắm trăng vốn bắt nguồn từ việc cúng trăng. Đến đời Đường, thú ngắm trăng dịp Trung thu trở nên thịnh hành, và được thể hiện nhiều trong thơ ca thời bấy giờ. Nhưng đến đời Tống, lễ hội ngắm trăng mới chính thức trở thành Tết Trung thu. Tục lệ ăn bánh hình mặt trăng (bánh nướng, bánh dẻo) trong dịp Tết Trung thu cũng bắt đầu từ thời này.
Tết Trung Thu là tết của thiếu nhi. Ngay từ đầu tháng, Tết đã được sửa soạn với những lồng đèn muôn màu muôn vẻ, với những bánh dẻo, bánh nướng mà ta gọi chung là bánh trung thu, với những đồ chơi của trẻ em muôn hình vạn trạng, trong số đó nổi bật nhất của thời xưa là ông Tiến sĩ giấy.
Trẻ em đón tết có đèn xếp, đèn lồng, đèn ông sao, đèn con giống... sặc sỡ thắp sáng kéo nhau đi từng đoàn ca hát vui vẻ, tối tối cùng nhau dạo chơi khắp phố phường, ngoài ngõ. Và khi rằm tới, có những đám múa sư tử với tiếng trống, tiếng la thật náo nhiệt. Trong dịp này, để thưởng trăng có rất nhiều tiết mục vui được bày ra.
Thi cỗ và thi đèn
Trong ngày Tết Trung Thu người ta bày mâm cỗ với bánh trái hình mặt trăng, treo đèn kết hoa, nhảy múa ca hát, múa lân rất nhộn nhịp. Ở một số nơi còn tổ chức những cuộc thi cỗ, thi làm bánh của các dì các chị. Trẻ em thì chơi rước đèn và có nơi mở cuộc thi đèn. Nhiều gia đình bày mâm cỗ riêng cho trẻ em và trong mâm cỗ xưa thường có ông tiến sĩ giấy đặt ở nơi cao đẹp nhất, xung quanh là bánh trái hoa quả. Sau khi chơi cỗ trông trăng, các em cùng nhau phá cỗ, tức là ăn mâm cỗ lúc đã khuya.
Hát Trống quân
Ở miền Bắc trong Tết Trung thu còn có tục hát trống quân. Hai đội nam nữ vừa hát vừa đối đáp với nhau, vừa đánh nhịp vào một sợi dây gai hoặc dây thép căng trên một chiếc thùng rỗng, bật ra những tiếng "thình thùng thình" làm nhịp cho câu hát. Những câu hát vận (hát theo vần, theo ý) hoặc hát đố có khi có sẵn, có khi lúc hát mới linh động đối ra. Cuộc đối đáp trong những buổi hát trống quân rất vui và gay go vì những câu đố hiểm hóc. Trai gái dùng điệu hát trống quân để hát trong những đêm trăng rằm, nhất là vào rằm tháng tám. Trai gái hát đối đáp với nhau vừa để vui chơi vừa là để tìm người tâm đầu ý hợp. Người ta dùng những bài thơ lục bát hay lục bát biến thể để hát. Tục hát trống quân, theo truyền thuyết, có từ thời vua Lạc Long Quân đời Hồng Bàng. Tết Trung Thu của người Trung Quốc không có phong tục này.
Múa Sư tử (múa lân)
Tết Trung Thu hằng năm có tục múa Sư tử còn gọi là múa Lân. Người Hoa hay tổ chức múa lân trong dịp Tết Nguyên Đán. Người Việt lại đặc biệt tổ chức múa Sư Tử hay Múa Lân trong dịp Tết Trung Thu. Con Lân tượng trưng cho điềm lành. Múa Lân thường vào hai đêm 14 và 15. Ðoàn múa Lân gồm có một người đội chiếc đầu lân bằng giấy và múa những điệu bộ của con vật này theo nhịp trống. Ðầu lân có một đuôi dài bằng vải màu do một người cầm phất phất theo nhịp múa của lân. Bên cạnh đó còn có thanh la, não bạt, đèn màu, cờ ngũ sắc, có người cầm côn đi hộ vệ đầu lân... Đoàn múa Lân đi trước, người lớn trẻ con đi theo sau. Trong những ngày này, tại các gia đình thường có treo giải thưởng bằng tiền ở trên cao cho con lân leo lên lấy.
Trẻ em thì thường rủ nhau múa Lân sớm hơn, ngay từ mùng 7 mùng 8 và để mua vui chứ không phải lĩnh giải. Tuy nhiên có người yêu mến vẫn gọi các em thưởng cho tiền. Ngoài dịp vui chơi cho trẻ em và người lớn, Tết Trung Thu còn là dịp để người ta ngắm trăng tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Nếu trăng thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ, nếu trăng thu màu xanh hay lục thì năm đó sẽ có thiên tai, và nếu trăng thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh vượng .
